Τελειομανία

Όταν τίποτα δεν είναι αρκετό...

από την ψυχολόγο – ψυχοθεραπεύτρια Έφη Ταμπουρά

Αρκετοί άνθρωποι επιζητούν τη συνεχή βελτίωση της ζωής τους, θέτουν στόχους και προσπαθούν να τους πετύχουν. Όταν αυτό συμβεί νιώθουν ικανοποιημένοι με τον εαυτό τους, έχουν μια αίσθηση ολοκλήρωσης. Τι συμβαίνει όμως και κάποιοι έχουν μια αίσθηση ανικανοποίητου ακόμα και στην επιτυχία;

Όταν θέτεις πολύ υψηλούς, μη ρεαλιστικούς στόχους, η πιθανότητα να πετύχεις είναι μικρή έως ανύπαρκτη. Δεν ξέρεις από πού να ξεκινήσεις, αγχώνεσαι και μπαίνεις σ’ ένα φαύλο κύκλο πολύ υψηλού, μη ρεαλιστικού στόχου, έντονου άγχους για την επίτευξη του, αποτυχίας επίτευξής του, πράγμα που οδηγεί σε αυτοκατηγορίες και άσκηση αυστηρής κριτικής προς τον εαυτό με αποτέλεσμα την παραίτηση από τον στόχο και το κυνήγι ενός καινούργιου, πολύ υψηλού στόχου κ.ο.κ. Ακόμα και στην επιτυχία όμως, δεν χαίρεσαι με την ψυχή σου. Πάντα νιώθεις ότι θα μπορούσες να τα πας καλύτερα. Εστιάζεις στα λάθη που ίσως έκανες, άσχετα αν η προσπάθειά σου στέφθηκε με επιτυχία. Πρέπει όλα τα βήματα να είναι τέλεια…

Βλέπεις πρώτα την αρνητική όψη των γεγονότων, ο φόβος της αποτυχίας είναι πολύ έντονος, και γι’ αυτό το λόγο είσαι αρκετά αναβλητικός/ή. Αν καθίσεις να σκεφτείς ποια είναι τα “θέλω” σου, ίσως σου πάρει αρκετή ώρα να τα προσδιορίσεις γιατί το μεγαλύτερο μέρος της ζωής σου λειτουργείς με τα “πρέπει”. Δεν αντέχεις τα λάθη σου, ούτε όμως και των άλλων. Δεν αντέχεις ούτε στην ιδέα ότι θα απογοητεύσεις τους άλλους και όταν αυτό συμβεί οι ενοχές και η ντροπή είναι πολύ έντονα. Είσαι αρκετά αυστηρός/ή με τον εαυτό σου και είσαι αρκετά απαιτητικός/ή κυρίως με τα αγαπημένα σου πρόσωπα. Φοβάσαι πως αν κάνεις λάθη δεν θα είσαι αποδεκτός/ή από τον περίγυρό σου και θα απορριφθείς. Νιώθεις ότι αξίζεις μόνο μέσα από τα πράγματα που επιτυγχάνεις στη ζωή σου και όχι γι’ αυτό που είσαι. Όλα εξωτερικά πρέπει να είναι τελεία για να καλύψεις την εσωτερική αίσθηση, και κυρίως, τον φόβο ατέλειας. Επενδύεις στην εξωτερική σου εμφάνιση, στα ρούχα ή στο αυτοκίνητο κλπ. Νιώθεις μέσω αυτών πως αποκτάς αξία. Επειδή μέσα σου νιώθεις ανεπαρκής πρέπει όλα εξωτερικά να είναι τέλεια. Άλλο όμως να “φαίνεσαι” καλά και άλλο να “είσαι” πραγματικά καλά.

Η τελειομανία αναπτύσσεται σε οικογένειες που δεν υπάρχει άνευ όρων αποδοχή του παιδιού, αλλά μόνο με όρους, όπως για παράδειγμα η επιτυχία θα πρέπει να θεωρηθεί από το γονιό μεγάλη, πλήρης, ολοκληρωτική για να επιβραβευθεί το παιδί. Συνήθως είναι ο ίδιος ο γονιός τελειομανής, δεν θέλει να κάνει λάθη, δύσκολα τα παραδέχεται και δεν αντέχει την αποτυχία τη δική του ούτε φυσικά και του παιδιού του. Ακόμα και σε μια επιτυχία του παιδιού θα βρει κάτι να σχολιάσει αρνητικά ή κάτι που θα μπορούσε να είχε “κάνει καλύτερα”. Μπορείς να αναφέρεις τα λάθη του παιδιού αλλά δεν θα ξεκινήσεις με αυτά και ούτε θα μείνεις σ’ αυτά. Η θετική ενίσχυση είναι η καλύτερη βάση για να δομήσει κάποιος την αυτοεκτίμησή του και να δεχθεί μετά πιο εύκολα την αρνητική κριτική.

Οι στόχοι που θα θέτεις για τον εαυτό σου στην ενήλικη ζωή δεν θα ανταποκρίνονται στις πραγματικές σου δυνατότητες και θα προσπαθείς να αποδείξεις σε όλους (υποσυνείδητα στο γονιό) πόσο τέλεια τα καταφέρνεις όλα και κατά συνέπεια πόσο πολύ αξίζεις. Όσα κι αν πετύχεις δεν θα είναι αρκετά. Το κενό πάντα υπάρχει.

Η τελειομανία ενισχύεται επίσης πάρα πολύ από το εκπαιδευτικό μας σύστημα, με το κυνήγι των άριστων βαθμών, καθώς επίσης και από τα μέσα μαζικής επικοινωνίας που προβάλλουν συνεχώς πρότυπα τελειότητας.

Η βελτίωση της επαγγελματικής, σωματικής, νοητικής, ψυχικής σου κατάστασης βοηθά στην καλύτερη ποιότητα της ζωής. Δεν θα πρέπει αυτό όμως να γίνεται αυτοσκοπός. Σταμάτα να έχεις ένα αυστηρό καθημερινό πρόγραμμα για να αποφύγεις τις ενοχές. Δεν βλέπεις ότι τελικά σε εξουθενώνει παρά σε βοηθά; Αντί να θέτεις έναν πολύ υψηλό στόχο, “σπάσε” τον σε μικρότερους, οι οποίοι θα είναι πιο εφικτοί. Έτσι η αίσθηση ότι καταφέρνεις πράγματα στην ζωή σου θα είναι και πιο συχνή (βλ. Επαγγελματική Εξουθένωση). Αν κάθε φορά που ξεκινάς να κάνεις κάτι αγχώνεσαι στην πιθανότητα του λάθους, οδεύεις με μαθηματική ακρίβεια στην αποτυχία. Δεν χρειάζεται να γνωρίζεις τα πάντα. Όλοι κάνουν λάθη. Ούτε χρειάζεται να αυτομαστιγώνεσαι κάθε φορά που συμβαίνει κάτι τέτοιο. Μην είσαι αυστηρός/ή με τους ανθρώπους που αγαπάς και μην απαιτείς να είναι τέλειοι. Όσο περίεργο κι αν σου φαίνεται εκείνοι σ’ αγαπούν, και θα σ’ αγαπήσουν ακόμα περισσότερο γι’ αυτό που πραγματικά είσαι κι όχι τόσο γι’ αυτό που θέλεις να δείχνεις.